« Caratuvunye ntituzokirekura » : twoba turiko turasezera demokarasi?

Afatiye kuri kahise kabi Uburundi bwaciyemwo, akihweza icuka ca politike tubayemwo, Ndikumwenayo Rénovat abona ko, muri kazoza ingendo ya demokarasi itazoba ikivugwa, kuko ivyivugo vy’abanyepolitike ata kazoza keza vyerekana.

Turamenyereye ko muri politike imvugo itajana n’ingiro. Ariko, nishimikije ibihe vya politike igihugu cacu kirimwo, nkongerako amakuba caciyemwo muri kahise, sinshobora kwirengagiza imvugo zimwe zimwe, mu gihe bimaze kuboneka ko umunyepolitike ashobora kwiyemeza ku mugaragaro ko azokora ikibi kandi akabishitsa.

Ngo « caratuvunye, ntituzokirekura » ni imvugo ikunze gukoreshwa mu mugambwe uri ku butegetsi, ariko je nkabona ko ico ari icivugo gishobora kuba giciye kubiri n’ingendo ya demokarasi.

Iryungane rigaragaza iyo igihugu kiriko kiraja

Ni ko, hari ibihugu bihagaze neza mu nzira ya demokarasi, ariko kandi ugasanga naho haba hari ugukurakuranwa ku ntebe yo kurongora igihugu, bene gutsindira iyo ntebe bama bava mu mugambwe umwe. Aho notanga akarorero nk’ak’igihugu kibanyi ca Tanzaniya.

Ariko rero mu gihugu cacu, intwaro y’umugambwe umwe si ikintu cigeze cumvikana neza mu matwi y’Abarundi. Umugambwe uri ku butegetsi rero, iyo uvuze ngo « caratuvunye ntituzokirekura », woba ugomba gusigura ko uriko uratujana muri za ntwaro z’umugambwe umwe ?

Ku rundi ruhande, ivyo tubayemwo bitanga iyindi nsiguro y’iryo ryungane : ibwirizwa shingiro ry’igihugu cacu riremeza, mu ngingo yaryo ya 96 ko « umukuru w’igihugu atorerwa ikiringo c’imyaka 5, agashobora kwiyongeza incuro imwe gusa » ; vyumvikana ko ata n’umwe ashora kurenza ibiringo bibiri.  

Tumaze gusoma iryo tegeko shingiro, bigaragara ko umukuru w’igihugu dufise uyu musi ageze ku kiringo ciwe ca gatatu, ibinyuranye n’iyo ngingo. Noneho, umugambi wo guhindura ibwirizwa shingiro uramaze kugira intambwe iboneka, mbere bamwe mu bihweza ibintu n’ibindi bakaba bawubonamwo intumbero yo kwiyongera ibiringo, ku mukuru w’igihugu cacu.

Ivyo vyose bigakoranira hamwe kugira bitwereke ko, bukebuke, ya ngendo ya demokarasi irangwa n’ugusangira be n’ukubisikanya ku butegetsi turiko turayisezerera, uko imisi igenda.

Rwagasore ati : « ntituzokwigera twemera ishirasoni mu mugambwe »

Wa murundi ni we yayamaze ati “ishirasoni si iyiroga gusa, n’iyirya abandi babona”. Ukuririmbana umwete, mbere bakanavyandika kuri vya vyibutso bishasha bikwiragiye hose ngo “caratuvunye ntituzokirekura”, bigaragaza inyota yo kwisangiza no kwigumira ku butegetsi, ibihe bidashira.

Ariko, ngo “ingoma zose zama zigenda zikuranwa”, iryo ryungane rero rishobora gutera umwiheburo abandi Barundi bipfuza gukorera igihugu babicishije mu kukiyobora, rikabatuma baca barondera inzira, zishobora kuba ata neza zozanira igihugu, zo kuhashika biguma canke vyoroha. Kanatsinda n’abo bavuga uko bazananye muri imwe muri izo nzira, vyose bikaba vyatewe na mwe n’iyo nyota mu migambwe iriko irasubira kwibonekeza yo guhora ku butegetsi.

Iyo mba uwuhanura, nobwiye abategetsi b’igihugu canke b’imigambwe ko aho kugwiza ivyivugo ata kazoza keza bigaragaza, bari bakwiye kwisunga imigambi iteza imbere igihugu, hama bakiyumvira ivyivugo nkoramutima bitujana kw’iterambere rirama. Nayo ahandi ho “akataretse kaba gasema”.